Аёз гилос ва шафтоли ҳосилини йуқ қилиши мумкин

Синоптиклар Ўзбекистон ва Тожикистондаги совуқлар шафтоли ҳосилининг 80% гача йуқотишига олиб келиши мумкинлиги ҳақида огоҳлантирди.

Хабар қилинишича, 2021 йил 24 феврал куни тушдан кейин қор ёға бошлади ва ҳаво ҳарорати кескин пасайиб кетди. Кейинги беш кун ичида совуқ тунда минус 10 гача ва ундан ҳам пастроқ бўлиши кутилмоқда. EastFruit мутахассисларининг фикрига кўра, Марказий Осиёдаги деярли барча ҳудудларда эрта картошка ва пиёз каби экинлар ҳам таҳлика остида.

Январнинг охири ва феврал ойининг бошидан йилнинг шу даврига қадар минтақада ўрнатилган ғайритабиий илиқ об-ҳаво табиатнинг жуда эрта уйғонишига ва натижада тош мевали турларнинг гуллашига олиб келди. Ўзбекистоннинг жанубий ва марказий қисмларида бир неча ҳафта олдин баҳор келди, у ерда бодом, шафтоли ва гилос бутун шон-шуҳратида гуллаб-яшнаган, шимолда куртаклар шунчаки пишган ва гуллашга тайёр.

Ҳозирги гуллаш тартиби ва тунда -9 даражагача ва кундузи -5 даражагача кескин совиши икки тўлқинни бир-бирига илгарилаб кетишига ўхшайди, уларнинг тўқнашуви натижасида катта эҳтимоллик билан келажакдаги мева ҳосилининг бир қисми.

Яқинлашиб келаётган совуқ об-ҳаводан ҳосилни йуқотиш сезиларли бўлиши мумкин, агар тошли меваларнинг турлари ҳақида аниқ гапирадиган бўлсак, унда ўлим хавфи остида:

Келажакдаги бодом ҳосилининг — 55-60%;

аллақачон гуллаб-яшнаган шафтолининг навлари — 70-80%,

шафтолининг ҳали гулламаган бошқа навлари — 30-35%;

олхўри — 35-40%.

Илҳом Джўраев, Самарқанд вилояти Паяриқ туманидан боғбон: «Туманимизда аллақачон бодом ва шафтоли гуллаб-яшнаган. Яқин келажакда башорат қилинадиган тўсатдан совуқ тушишига бодомни шафтолидан кўра кўпроқ чидамли деб аташ мумкин. Иккинчисининг ҳосилида, агар бундай совуқ ҳаво бўлса, биз 70-80% йуқотишимиз мумкин.»

Хавф остида ўрик, гилос, олма (эрта) ва беҳи бор. Келажакдаги узум йиғим-терими ҳам хавф остида, чунки узум буталари қишда Сурхондарёда кўмилмайди, улар очиқ жойларда «қишлашади». Жорий йилнинг январ ойи охирида бошланган кескин ғайритабиий исиш узумзорларнинг бевақт «уйғонишига» олиб келди, энди ҳосилнинг бир қисмини йуқотишимиз мумкинлигидан хавотирдамиз.

Умуман олганда, ҳосилни йуқотиш 30% атрофида бўлиши мумкин, аммо заиф боғланиш шафтолидир. Ушбу турдаги тош меваларнинг ҳосилини олиш ҳатто кучли шамоллардан, тез-тез ёмғирдан азият чекиши мумкин, гуллашдан кейин музлаш ҳарорати ҳақида гапирмаса ҳам бўлади.»

Суҳбатдош барча боғбонлар ва деҳқонлар ўз боғларини гуллаш даврида ёки гуллаш арафасида бундай тўсатдан ҳарорат ўзгаришидан ҳимоя қилиш учун эски анъанавий усулдан фойдаланиш ниятида: гўнг ва пичан аралашмаси тайёрланг, боғ бўйлаб шундай қозиқларни жойлаштиринг ва уларни ёқиб юборинг. Натижада пайдо бўлган қуюқ тутун боғни ўраб олади ва шу билан дарахтларни «нолдан паст» ҳароратдан ҳимоя қилишга ёрдам беради.

2017-2019 йилларда Ўзбекистонда ўрик ишлаб чиқариш ҳажми нисбатан барқарор бўлиб, тебранишлари 10% (+/-) атрофида бўлган, шу даврда ширин гилос ишлаб чиқариш 39,3% га ўсган, бодом ишлаб чиқариш эса умуман 5 баравар ошган. Келаётган совуқ об-ҳаво Ўзбекистондаги тош меваларни ишлаб чиқариш ҳажми ва нархларига қандай ва қай даражада таъсир кўрсатишини олдиндан айтиш қийин.