Шавкат Мирзиёев иқтисодиёт тармоқларида биржа механизмларидан фойдаланишни кенгайтириш ва биржа савдосини тартибга солиш тизимини такомиллаштириш тўғрисида қарор қабул қилди.
Ҳужжат қуйидаги тартибни белгилайди:
- тадбиркорлик субъектларини давлат рўйхатидан ўтказилганда улар бир вақтнинг ўзида биржа тизимида аккредитация оладилар;
- давлат харидлари тизимида иштирок этиш учун хорижий етказиб берувчилар томонидан ЭРИ олиш талаби бекор қилинди;
- биржа савдолари орқали сотиш мақсадида юқори ликвидли ва монополист товарларга тааллуқли бўлмаган тадбиркорлик субъектларининг истиқболли маҳсулотлари бўлими ташкил этилмоқда;
- тадбиркорлар учун уларнинг илтимосига биноан биржадан ташқарида тузилган тўғридан-тўғри шартномалар бўйича биржанинг ҳисоб-китоб-клиринг тизими орқали кафолатланган ҳисоб-китоб хизматларидан фойдаланиш мумкин;
- «Форвард» шартномалари бўйича маҳсулотларни сотиш тартиби биржа савдолари орқали тузилган экспорт-импорт шартномаларига ҳам татбиқ этилади.
Маълумот учун: «Форвардлар» – биржа товарларини кечиктирилган ҳолда етказиб бериш шарти билан сотиш ва сотиб олиш бўйича операциялар.
2022-йил 1-декабрдан 2024-йил 1-январгача ички бозорда қуйидаги товарлар фақат биржа савдолари орқали сотилади:
- монополистлар ва (ёки) давлат улуши 50% бўлган юридик шахслар, 50% ва ундан ортиқ улуши 50% давлат улуши бўлган юридик шахсларга тегишли бўлган юридик шахслар томонидан ишлаб чиқарилган – ишлаб чиқариш ҳажмининг 100%и миқдорида – пўлат шарлар, лавҳа, суюқ углерод оксиди, саноат кислороди, каустик сода, нефт кокси, синтетик нафта, барда;
- монополист бўлмаган юридик шахслар ва (ёки) давлат улуши 50 фоиздан кам бўлган юридик шахслар ёхуд давлат улушига эга бўлмаган юридик шахслар томонидан ишлаб чиқарилган:
- лавҳа ва цемент – ишлаб чиқариш ҳажмининг камида 50% миқдорида;
- пахта чигити, пахта ёғи (шу жумладан пахта ёғи), қайта ишланган чигит чиқиндилари (шрот, пўстлоқ) ва истеъмол этил спирти – ишлаб чиқариш ҳажмининг 100 фоизи миқдорида.
Шу билан бирга, хўжалик юритувчи субъектлар ушбу товарларнинг ўз эҳтиёжлари учун ишлатадиган ҳажмидан ортиқ қисмини биржа аукционларига қўяди.
Шунингдек, нархларнинг кескин ошиши ва ички бозорда сунъий танқислик шаклланишига йўл қўймаслик учун қуйидаги тизим жорий этилмоқда:
- нархларнинг кескин ўзгариши даврида ишлаб чиқариш ҳажми, мавжуд имкониятлар ва захиралардан келиб чиққан ҳолда биржа савдосига қўйиладиган юқори ликвидли ва монопол маҳсулотларни биржа аукционларига қўйиш жадвалларининг хўжалик юритувчи субъектлар томонидан тасдиқланиши устидан монополияга қарши орган томонидан назорат қилиш;
- Монополияга қарши қўмита ва Давлат солиқ қўмитаси томонидан товарларнинг реал бозор нархларини кузатиш ҳамда уларнинг ахборот тизимларини товар-хом ашё биржаларининг ахборот тизимлари билан интеграциялашган ҳолда тил бириктириш, манипуляция ва бошқа ҳуқуқбузарликларни эрта аниқлаш механизмларини жорий этиш ва ҳ.к.