Совет Иттифоқи парчаланганидан бери Россия ва Хитой постсовет Марказий Осиёда турли манфаатларни кўзлаб келган, чунки Москва Пекиннинг ўсиб бораётган юмшоқ кучига қарамай, ўз таъсирини сақлаб қолишга интилмоқда. Социалистик Хитой Россия қолдирган бўшлиқни тўлдиради ва Москванинг позицияси заифлашган рақобатчини сиқиб чиқармоқда.
Хитой раҳбари Си Цзинпин 21-март куни Тожикистон президенти Имомали Раҳмонга йуллаган Наврўз табригида Марказий Осиё билан муносабатларни яхшилаш бўйича “катта режа” тайёрланаётганини маълум қилди: “Янги режа Хитой-Марказий Осиё биринчи саммитида тақдим этилади. май ойида Сиан шаҳрида.» Си Цзинпин ҳам Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёевга шундай мурожаат йуллади.
Россиянинг Марказий Осиёдаги таъсири пасайишда давом этаётган бўлса-да, минтақа углеводородларнинг асосий манбаи, шунингдек, Пекин бир камар ва йул ташаббуси учун муҳим транзит нуқтаси бўлиб қолмоқда. Бу эса, Ғарб сиёсий таҳлилчиларига кўра, ўз навбатида Пекин ва Москвани минтақада ўз таъсирини кучайтириш учун курашишга мажбур қилган.
Украинага қарши уруш бошланганидан бери Хитой бундан фойдаланиб, Россия позитсияларини сиқиб чиқара бошлади. Энди Пекин Марказий Осиёга Россия қила олмайдиган нарсани таклиф қилиши мумкин, яъни улкан потентсиал тўғридан-тўғри хорижий инвестициялар (ФДИ). “Аксинча, Россия Федерациясининг Марказий Осиёга қўшган асосий иқтисодий ҳиссаси ҳозирда ўз ватанига пул жўнатаётган меҳнат муҳожирларини қабул қилишдир”, – дейди Ғарб сиёсатшунослари.
16-феврал куни Си Цзинпин биринчи Хитой-Марказий Осиё саноат ва сармоявий ҳамкорлик форуми иштирокчиларига мактуб йуллаб, Хитойнинг минтақа давлатлари билан иқтисодий алоқаларни, шунингдек, саноат ва сармоявий ҳамкорликни кенгайтиришга тайёрлигини яна бир бор тасдиқлади. Энг катта иқтисодий васваса нафақат Хитойнинг улкан бозорига чиқиш, балки унинг юқори даражада ривожланган саноат тизими ва ўзаро манфаатли натижаларга эришиш ва Марказий Осиё иқтисодиётларининг сифат жиҳатидан ривожланишига кўмаклашиш мақсадида ишбилармон ҳамкорликни чуқурлаштириш учун илғор технологиялар эди. Хитой таклифи “2022-йилнинг асосий савдо ҳамкори”дан шунга ўхшаш таклифлар йуқлиги сабабли янада жозибали кўринади.
Хитойнинг Марказий Осиёдаги таъсири кучайиб бораётгани Путиннинг Украинадаги иккиланиб юрган кампаниясидан фойда кўрди. Уруш Москванинг постсовет ҳудудида ўз таъсирини кенгайтириш имкониятини пасайтирди, дейди таҳлилчилар.
Россия ва Марказий Осиё тарихан энг қудратли иқтисодий, сиёсий, тил, маданий ва ҳарбий алоқаларга эга бўлган бўлса-да, Пекин иқтисодиётининг кенгайиши ва очиқдан-очиқ империалистик сиёсий кун тартибининг йуқлиги Марказий Осиё ҳукуматларининг бундан буён ҳам манфаатдор бўлиш истагини тўхтатмоқда. Россия билан ҳамкорликни кенгайтириш.
Келажакга келсак, 2022-йил ноябр ойида Си Бангкокда бўлиб ўтган Осиё-Тинч океани иқтисодий ҳамкорлиги саммитида “Хитой Осиё минтақаси тараққиёти ва фаровонлигига янги суръат бағишлаш учун келаси йили “Бир камар, бир йул” учинчи халқаро ҳамкорлик форумини ўтказиш имкониятини кўриб чиқади” деди. «. Бундан ташқари, 7-март куни ташқи ишлар вазири Цин Ганг “Бир камар, бир йул” халқаро ҳамкорлик бўйича учинчи форумига мезбонлик қилиш билан бирга, Хитой йил охирида биринчи “Хитой-Марказий Осиё” саммитига ҳам мезбонлик қилишини маълум қилди.
“Россия Украинадаги урушни тўхтатмоқчи эмаслигини ҳисобга олсак, Путин қисқа муддатда Марказий Осиёга яқинлашиб келаётган “буюк Си режаси”га қарши туриш учун нима таклиф қилиши мумкинлигини кўриш қийин, айниқса, агар у Хитойдан катта миқдорда тўғридан-тўғри хорижий инвестицияларни жалб қилса,” дейди таҳлилчилар.