АҚШ Марказий Осиё давлатларида терроризмга қарши курашда ёрдам учун ҳарбий самолётларни алмаштиради

Америка Қўшма Штатлари Ўзбекистон ва Тожикистон билан Афғонистондаги террорчиларни овлашга ёрдам бериш учун чегарадан ўтган 50 га яқин ҳарбий самолётларни алмашиш бўйича музокаралар олиб бормоқда, деб ёзади Politico.

Афғонистон Ҳарбий-ҳаво кучлари учувчилари ўтган йилнинг августида Толибон назоратидан қочиб Ўзбекистон ва Тожикистонга учиб кетганидан сўнг, ташлаб кетилган АҚШ самолётларининг тақдири бир йилдан кўпроқ вақт давомида мушкул аҳволда эди. Толибон бу самолётлар – енгил ҳужумчи самолётлар ва вертолётлар Афғонистон мулки эканлигини таъкидлаб, уларни қайтаришни талаб қилмоқда. Аммо Ўзбекистон расмийлари улар АҚШ мулки ва қайтарилмайди, дейди.

Мудофаа вазирлигининг юқори мартабали мулозимига кўра, бу масала ҳақида оммавий равишда кам гапирилган, аммо парда ортида АҚШ расмийлари махфий равишда самолётлардан АҚШ армияси мавжуд бўлмаган минтақада мустаҳкам ўрнашиш учун восита сифатида фойдаланишга ҳаракат қилишган.

Расмийга кўра, мақсад Ўзбекистон ва Тожикистон ҳукуматларини «хавфсизлик бўйича муносабатларимизни чуқурлаштириш» бўйича чегаралар ва терроризмга қарши кураш бўйича норасмий келишув эвазига бир қанча самолётлар билан таъминлашдир.

Битим разведка маълумотлари алмашинувини кенгайтиришдан тортиб, узоқ муддатда Афғонистондаги террорчилик фаолиятини назорат қилиш учун минтақавий таянч сифатида ушбу мамлакатларга қўшин ёки самолётларни жойлаштиришгача бўлган ҳамма нарсани ўз ичига олиши мумкин — Байден маъмурияти ҳаракат қилган, аммо уюштира олмади. Ҳар икки давлат Афғонистон билан чегарадош ва АҚШнинг Яқин Шарқдаги базаларидан анча яқинроқ.

2022 йилги ҳисоботга кўра, ўтган ёзда Толибон Кобулни эгаллаб олганида, Афғонистон ҳарбий-ҳаво кучлари учувчилари умумий фойдаланишга яроқли самолётларининг қарийб 25 фоизини, жами 46 тасини Ўзбекистон ва Тожикистонга жойлаштирган. Стратегик ва халқаро тадқиқотлар маркази томонидан таҳлил қилинган сунъий йўлдош суратларига кўра, самолёт таркибига умумий мақсадли C-208 самолёти, А-29 Super Tucano енгил ҳужум самолёти, шунингдек, Ми-17, Ми-25 ва UH-60 Black Hawk вертолётлари киритилган. Самолётларнинг аксарияти Афғонистон ҳаво кучлари салоҳиятини ошириш учун Вашингтон томонидан етказиб берилган.

Мудофаа вазирлиги вакилининг сўзларига кўра, ҳозирча бу масала муҳокама қилинмаяпти.

«Мудофаа вазирлиги ҳозирда ҳеч қандай мақсадда АҚШ ҳарбий кучларининг Марказий Осиёда жойлашиши ёки доимий бўлишини истамаяпти», деди матбуот котиби подполковник Роб Лодвик.

Қисқа муддатда Россия билан яқин алоқаларни ҳисобга олган ҳолда, ҳар икки давлат ҳам АҚШга ўз ҳудудидан база сифатида фойдаланишга рухсат бериши даргумон. Қолаверса, АҚШнинг Ўзбекистонда жойлашгани ҳақидаги ҳар қандай келишув Ўзбекистон қонунчилигига ўзгартиришлар киритишни талаб қилади, унга кўра, мамлакат ўз ҳудудида хорижий ҳарбий базаларни жойлаштириши мумкин эмас.

Тожикистон яқинда Вашингтон билан жуда совуқ муносабатларга эга, мамлакат иқтисодиёти ҳам Россияга ҳам, Хитойга ҳам қаттиқ боғлиқ. Ҳарбий жиҳатдан Тожикистон собиқ иттифоқ республикаларининг ҳарбий иттифоқи бўлган Коллектив Хавфсизлик Шартномаси Ташкилотига аъзо бўлиб, ўз ҳудудида аллақачон Россия ҳарбий базасига эга.

Марказий Осиё давлатлари орасида Тожикистон терроризмга қарши курашда «аниқ ҳамкорликда» экан, дейди конгрессмен ёрдамчиси ва бу давлат чегара хавфсизлиги ва кадрлар тайёрлаш борасида АҚШ билан ҳамкорлик қилади.