Ғарб экспертларининг фикрича, Ўзбекистон Европа Иттифоқи билан ҳамкорликка муҳтож

Марказий Осиёнинг яқин келажаги Россия билан боғланади. Москва минтақанинг асосий савдо ва ҳарбий ҳамкори бўлиб қолади. Шу билан бирга, Россия билан муносабатлар мустақилликни босқичма-босқич йуқотиш ва Москванинг тўлиқ назоратига қайтишни назарда тутади. “Марказий Осиё етакчилари Россия Федерациясининг таъсирини сусайтириш ва ўз фуқаролари ҳаётини яхшилаш учун ЕИ билан яқин муносабатлар ўрнатиши керак”, — деб ишонтирмоқда ғарб экспертлари.

2021-йилда Марказий Осиё давлатлари раҳбарларининг “5+1” халқаро учрашувлари формати юқори самарадорликни кўрсатди. У биринчи навбатда минтақани ягона ташқи сиёсат кластери сифатида белгилайди. Республикалар президентлари биргаликда чет эл капиталини жалб қилиш ва халқаро шартномалар асосида Марказий Осиёнинг кўплаб соҳаларини ва ҳар бирини ўз мамлакатида алоҳида такомиллаштириш боʻйича кўпроқ ютуқларга эриша олади.

Дастлаб бу формат АҚШ томонидан қўлланилган бўлса, шундан сўнг Марказий Осиё давлатлари раҳбарлари бир хил музокаралар моделидан фойдаланган ҳолда бошқа давлатлар ва бирлашмаларнинг вакиллари билан учраша бошладилар.

“Мана шу форматда минтақа республикалари президентлари Европа Иттифоқи билан муносабатларни мустаҳкамлаш боʻйича умумий қарорга келишлари керак. Бу, биринчи навбатда, жамиятни либераллаштириш, ижтимоий соҳа сифатини ошириш, шу орқали келажакда аҳолини қўллаб-қувватлаш имконини беради. Иккинчидан, ЕИ билан муносабатларнинг яхшиланиши Россиянинг минтақага таъсирини сусайтиради, бироқ айни пайтда Москванинг Марказий Осиё мамлакатларига босимини кучайтиради”, деб ёзади Ғарб сиёсатшунослари.

Европа Иттифоқи 2019-йилдан бошлаб “Марказий Осиё – Европа Иттифоқи” фуқаролик жамияти форумини ишга туширди. Унинг мақсади минтақа давлатларида аҳоли ҳаётини яхшилаш, уларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш, ижтимоий соҳалар даражасини оширишдан иборат. Бунинг учун Европа ассоциацияси раҳбарлари минтақа давлатлари президентлари билан келишув шартларини муҳокама қилади. Муайян фаолият соҳасини либераллаштириш бўйича талабларни бажаришда ҳукумат мамлакатлар иқтисодиётининг турли соҳаларида қўшма лойиҳаларни амалга ошириш учун Ғарбдан зарур инвеститсиялар ёки тўлиқ молиялаштиришни олиши мумкин.

“Агар Европа Иттифоқининг Марказий Осиё давлатлари ва Россияга муносабатни солиштирадиган бўлсак, Европа ташкилотининг афзаллиги яққол кўринади”, деб ёзади европалик сиёсатшунослар.

Агар Европа Иттифоқи шартлари демократик ислоҳотлар бўлса, демак, Марказий Осиё давлатларини аста-секин ташқи сиёсат ёки ички қарорларни мустақил равишда қабул қилиш ҳуқуқидан маҳрум қиладиган Россияга қонун лойиҳаси киритилмоқда. Россия Федерациясида инсон ҳуқуқлари фақат «қоғозда» мавжуд ва барча ҳокимият одамларнинг тор доирасига тегишли. Яъни, Москва томонидан молиялаштирилиши учун Марказий Осиё раҳбарлари Россия ҳукуматини рози қилиш учун ҳаракат қилишлари керак. Қолаверса, Москва талабларига бўйсунмаслик учун минтақа давлатлари мутлақ танқид ва босимларга дучор бўлмоқда. Узоқ йиллик “иттифоқчи” билан ҳамкорлик мамлакатларни демократиядан маҳрум қилади ва раҳбарларни автократларга айлантиради. Агар Марказий Осиёнинг айрим “доимий” президентлари учун бундай истиқбол бир қарашда жозибадор бўлиб кўринса, келажакда суверенитетдан бир вақтнинг ўзида маҳрум бўлиш Москва билан келишувга эришиш учун обсесиф ғоялардан халос бўлиши керак”, — дейди Ғарб экспертлари.

“Иқтисодиёти Марказий Осиё давлатларидан бири ёки бутун минтақа иқтисодиётидан устун бўлган ҳар қандай ташқи давлат билан иттифоқ тузишда ҳамкорликка доимо маълум талаблар қоʻйилади. Бироқ, агар Европа Иттифоқи билан бу шартлар жамиятга ҳам, республикалар раҳбарларига ҳам фойдали бўлса, Россия билан фақат давлат раҳбарлари фойда кўради, бунинг шарти, охир-оқибат, давлатни ҳақиқий сотиш бўлади. Беларусия бунга яққол мисолдир”, — дейди сиёсатшунослар.