COVID-19 нинг оғир ўтиши сабаблари тўғрисида назария яқинда таклиф қилинди

Олимлар COVID-19 томонидан келиб чиққан оғир касалликка чалинган беморларда аломатларнинг ғалати комбинациясини очишга уринишда давом этмоқдалар.

Баҳорда америкалик олим Джо Рош касалликнинг кўплаб ғалати томонларини тушунтириб берадиган механизм — брадикинин бўронини таклиф қилди. Дастлаб Рош гипотезасига озгина одамлар эътибор беришган, аммо ҳозирда унинг тарафдорлари тобора кўпаймоқда. Вох илмий журнали брадикинин бўрони ҳақида ҳикоя қилади.

COVID-19 асоратлари бошқа ситокин бўрони туфайли бошланади деб ишонилади: иммунитет тизимининг ҳужайралари жуда кўп сигнал берувчи молекулалар-ситокинларни ишлаб чиқаради, шиддатли яллиғланиш ривожланиб, вирусга ҳам, одамга ҳам зарар этказади. Бу бошқа вирусли инфекциялар билан ҳам содир бўлади.

Бўроннинг қайси даражадаги ситокинлардан бошланиши тўғрисида келишув мавжуд эмас. Яқинда ўтказилган бир тадқиқот шуни кўрсатдики, оғир COVID-19 да жуда кўп ситокинлар мавжуд, аммо бошқа инфекциялар туфайли шу каби ҳолатдаги беморларга қараганда сезиларли даражада кам. Ва яна бир тадқиқотда маълум бўлишича, яллиғланиш молекулаларини зарарсизлантирадиган тозилизумаб препарати COVID-19 билан касалланганлар орасида ўлимни камайтирмаган. Эҳтимол, бу фақат ситокинлар эмас.

Кучли яллиғланишни юқори даражадаги брадикинин ва унинг ҳосиласи DABK келтириб чиқариши мумкин. Ушбу оқсилларни вирус билан касалланган ҳужайралар ҳосил қилади. Ҳужайралар қанча кўп юқтирилса, бу оқсиллар шунча кўп бўлади. Аммо брадикинин бўрони нафақат яллиғланишни тушунтириши мумкин:

брадикинин қон ивишини ўзгартиради ва COVID-19 билан қон қуйқалари ҳосил бўлади;

брадикинин томирларни кўпроқ ўтказувчан қилади ва COVID-19 билан оёқ бармоқлари шишади, лекин энг муҳими, суюқлик ўпкада тўпланади;

суперкомпютер симуляциялари шуни кўрсатдики, брадикинин гиалурон кислота ишлаб чиқаришни кўпайтириши мумкин, у катта миқдордаги сувни ютади ва уни желга айлантиради — эҳтимол бу сунъий шамоллатиш баъзан енгиллик келтирмайди;

брадикинин COVID-19 касаллигида учрайдиган қалқонсимон без билан боғлиқ муаммоларни келтириб чиқариши мумкин;

брадикинин мияни ҳимоя қиладиган қон-мия тўсиғини бузишга қодир ва бу неврологик аломатларни тушунтиради;

эҳтимол брадикинин туфайли эркаклар аёлларга қараганда асоратларга кўпроқ мойил.

Агар брадикинин ҳақиқатан ҳам бундай муҳим рол ўйнаса, у ҳолда COVID-19 ёрдамида сиз ушбу оқсилнинг ишлашига тўсқинлик қиладиган дори-дармонларни синаб кўришингиз мумкин. Бундай воситалардан бири, икатибант, бир нечта беморларга берилган — натижалар умид бахш этади, аммо ҳукм қилиш учун ҳали эрта. Энди икатибант тўлиқ клиник синовлар давомида синовдан ўтказилади. Ушбу препаратнинг афзаллиги шундаки, у узоқ вақтдан бери маълум бўлиб, фойдаланишга тасдиқланган ва унга патентнинг амал қилиш муддати тугаган, яъни уни ҳар қандай фармацевтика компанияси ишлаб чиқариши мумкин.

Икатибант ёки бошқа воситалар барчани қутқара олмайди: Суҳбатдошлардан бири таъкидлаганидек, яллиғланиш ҳийла-найрангдир. Агар беморлар уларни нотўғри вақтда қабул қилсалар, унда гиёҳванд моддалар зарар этказиши мумкин. Шунга қарамай, брадикинин бўрони гипотезаси чиройли бўлиб кўринади ва COVID-19 ни даволашда катта ютуқ бўлишига умид беради.