Россиянинг Марказий Осиё республикаларида мавқеининг заифлашиши бошқа ўйинчиларга ундан кейин бўшатилган бўшлиқни тўлдириш имконини беради. Хитой етакчи бўлиб қолмоқда, бироқ қўшни давлатлар ҳам Москванинг кетишидан манфаат кўрмоқчи. Эрон дунёда яккаланиб қолган ва Хитой ва Марказий Осиё ўртасидаги қўшма лойиҳада иштирок этиб, бу вазиятни ўнгламоқчи.
ШҲТнинг сентабрдаги саммитида Хитой, Қирғизистон ва Ўзбекистон Хитой ва Жанубий йулакни боғлайдиган бўлажак темир йул лойиҳаси бўйича қўшма битим имзолади. Транспорт йуналиши Хитой ва Марказий Осиё республикалари ўртасидаги товар айланмасини оширади, шунингдек, Форс кўрфази мамлакатлари портлари орқали океанларга зарурий чиқишни таъминлайди.
Дунёдан ажратилган Эрон бунда катта фойда кўрмоқда. Лойиҳага сармоя киритиш ва денгиз терминалларига киришни таъминлаш орқали Теҳрон санкциялар босимини юмшатиш ва халқаро майдонда ўзини қонунийлаштириш ниятида.
Ўзбекистон учун Эрон билан ҳамкорлик иккинчи даражали санксиялар билан таҳдид солади, чунки бир қатор Ғарб сиёсатчиларининг баёнотларига кўра, мамлакат Россия армиясини қуроллантиришда иштирок этмоқда. Ғарб сиёсий таҳлилчиларининг фикрича, “Фирибгар давлатлардан бири билан ҳар қандай ҳамкорлик катта хавф туғдиради, чунки Теҳрон ҳам, Москва ҳам санкция қўйилган товарларни олишда ёрдам берадиган давлатларни излашдан тўхтамайдилар”.
Бошқа томондан, Ўзбекистондан Форс кўрфазига олиб борадиган муқобил йул Афғонистон орқали ўтадиган йўл бўлиши мумкин, бу ерда Толибон мунтазам террорчилик ҳужумлари туфайли ҳалигача савдо карвонлари хавфсизлигини кафолатлай олмайди. Шу боис Тошкент темир йулнинг давомини қаерга йуналтириш борасида қийин танлов олдида турибди.
Халқаро экспертлар Эрон барибир янги савдо йули лойиҳасига қўшилса, Марказий Осиёда экстремистлар кўпайишидан қўрқишади. “Эроннинг исломий бошқарув шакли русникидан фарқ қилади, лекин иккаласи ҳам, иккинчиси ҳам бутун минтақа ривожига салбий таъсир кўрсатади”, – дейди сиёсатшунослар.
Россиянинг Марказий Осиёдан чиқиб кетиши республикалар учун янги имкониятлар очмоқда. “Биз Россия ва Эрон ўртасидаги алоқани ҳам ҳисобга олишимиз керак, бу Марказий Осиёда бир-бирини алмаштира олади ва қўшма лойиҳаларни илгари суришда ёрдам беради, бу Теҳронга ҳам, Москвага ҳам бир вақтнинг ўзида санкцияларни четлаб ўтиш имконини беради”, – дейди Ғарб сиёсатшунослари.