Европа Иттифоқи етакчилари ва Марказий Осиё давлатлари вакиллари 5 ноябр куни Бишкекда бўлиб ўтган “Европа Иттифоқи – Марказий Осиё” биринчи иқтисодий форумида учрашиб, Европа Иттифоқи инвестициялар оқимини давом эттириш ва мавжуд дастурларга мувофиқ ёрдам беришга ваъда берди. Улар Марказий Осиё ҳукуматларини форумда баён этилган учта йуналиш: атроф-муҳитни тиклаш, рақамлаштириш ва ишбилармонлик муҳитини яхшилаш бўйича аниқ кенг қамровли ислоҳотлар ўтказишга чақирмади. Бироқ Марказий Осиё ва Европа вакиллари мавжуд муносабатларни мустаҳкамлаш ва ҳамкорликни янги ё‘налишларда ривожлантиришга тайёр эканликларини кўрсатдилар.
Кўпгина форум иштирокчилари Глазгода бўлиб ўтган БМТнинг иқлим ўзгариши бўйича конференциясидан сўнг дарҳол Бишкекка этиб келишди, шу сабабли республикаларда тоза энергияни ривожлантиришга инвестициялар фаол муҳокама қилинди. Европа тикланиш ва тараққиёт банки (ЕТТБ) президенти Одил Ренауд-Бассо ва Европа инвестиция банки (ЕИБ) бош директори Лука Лаззароли ўзларининг яшил инвестиция сиёсатини жуда аниқ баён қилдилар. Улар билан бирга Қирғизистон Вазирлар Маҳкамаси раиси Оқилбек Жапаров ва Тожикистон Бош вазири ўринбосари Усмонали Усмонзода ўз давлатларининг қайта тикланадиган энергия манбалари соҳасидаги салоҳиятини алоҳида таъкидлади. Айни вақтда Ўзбекистон Бош вазири Абдулла Арипов ва Туркманистон Вазирлар Маҳкамаси раиси ўринбосари Чари Гилажов углеводород хомашёсини ҳамкорликнинг устувор тармоқларидан бири сифатида белгилаб, муқобил энергетикага ҳам қизиқиш билдирди. Бироқ, атроф-муҳит сиёсати суҳбатнинг ягона мавзуси эмас эди.
Европа ташкилоти вакиллари билан бундай яқин ҳамкорлик нафақат Марказий Осиё ривожига қизиқишдан далолат беради. Минтақа Европа учун ҳам геосиёсий жиҳатдан қизиқ. Марказий Осиё республикалари билан ҳамкорлик ва савдо алоқаларининг босқичма-босқич мустаҳкамланиши Россиянинг минтақага таъсирини камайтиради. Келажакда ушбу мамлакатларга иқтисодий инфузиялар ЕИга Шимолий Атлантика алянси билан ҳамкорликни таклиф қилиш имконини беради, бу Москва учун «назорат зарбаси» га айланади. Эътиборлиси, ҳатто ЕОИИга аъзо давлатлар ҳам Европа Иттифоқи билан ҳамкорлик қилиш тарафдори. Эҳтимол, бу Москва назоратидаги иқтисодий иттифоқдан асоссиз умидлар ролини ўйнади.
Марказий Осиё жадал ривожланаётган минтақадир. Мамлакатлар иқтисодиёти ташқи сармояга муҳтож бўлса-да, бу ташқи ўйинчиларни қизиқтиради. Бироқ, бу ўйинчиларнинг республика учун нима таклиф қилишлари Марказий Осиёни танлашда муҳим рол ўйнаши керак. Агар Россия ўз манфаатларини куч билан ва бир қутбли дунё позитсиясини, босим ва республикаларнинг давлат компанияларини хусусийлаштириш, шунингдек, халқаро санксияларга қаршилик кўрсатишда давлатлардан фойдаланиш орқали тарғиб қилса, унда бундай иттифоқ зарарли бўлиши аниқ. Мамлакатларнинг макроиқтисодиётини фаол қўллаб-қувватлашда, давлатлар айланмасини оширишда ва ҳатто Марказий Осиёнинг атроф-муҳитига ғамхўрлик кўрсатишда давом этаётган Европа Иттифоқи мисолида ҳамкорлик истиқболлари янада қизиқарли кўринади.
Марказий Осиё давлатлари раҳбарлари Россиянинг ўз минтақаларида мавжудлигидан етарлича баҳраманд бўлишди. Кўп йиллар давомида таҳлил қилиш мумкинки, Москва ҳеч нарсани бепул қилмаяпти, лекин ҳеч қандай яхшиланиш йуқ. Ривожланаётган иқтисодларда тажрибага эга ва узлуксиз такомиллаштиришга интилаётган Ғарб вакилларига йуналишни ўзгартиришга ҳаракат қилиш вақти келгандир. Марказий Осиё учун, ҳеч бўлмаганда, бу кўплаб мамлакатлар ҳисобига экспортни кўпайтириш ва бюджетни битта йирик империянинг импортига сарфламаслик имконини беради.