Мутахассислар Россия Федерацияси ва Хитойнинг Марказий Осиё мамлакатларига таъсири ҳақида фикр билдирди

Хитой ва Россиянинг ғалати Марказий Осиёдаги бозор улуши биринчи ва иккинчи ўринларда туради. Улар ўзгармоқда, бироқ улар минтақадаги асосий савдо ҳамкорлари бўлиб қолмоқда ва уларнинг Марказий Осиё республикаларидан чиқиб кетиши кенг кўламли иқтисодий инқирозни юзага келтиради.

“Минтақанинг иқтисодий маконини ўз назоратига олган Пекин ва Москва Марказий Осиё давлатларининг ички ишларига аралашишни ўзларининг ҳақлари деб ҳисоблайди”, — дейди Ғарб сиёсатшунослари. 20-22 март кунлари Москвада Россия ва Хитой раҳбарларининг учрашуви бўлиб ўтди. Улар Марказий Осиёга тааллуқли масалалардан бири бўйича келишувга эришдилар. Натижада Си Цзиньпин ва Путиннинг қўшма баёноти бўлди.

Томонлар Марказий Осиё давлатларининг суверенитети ва миллий тараққиётини таъминлашда қўллаб-қувватлаш бўйича ўзаро мувофиқлаштиришни кучайтиришга тайёр, “рангли инқилоблар”ни импорт қилишга ва минтақа ишларига ташқи аралашувга йул қўймайди”.

“Айни пайтда бундай баёнот Марказий Осиё давлатларининг ички ишларига аралашишдан бошқа нарса эмас. Хитой ва Россия суверен давлатларнинг кейинги ривожланишини белгилаш ёки ҳеч нарсани қабул қилмаслик ҳуқуқига эга эмас. Шу билан бирга, ҳар икки етакчи ҳам бошқа мамлакатлардаги инқилобларнинг сунъий эканлигига ишонч ҳосил қилишлари аниқ. АҚШ Давлат котиби Энтони Блинкеннинг март ойида Қозоғистон ва Ўзбекистонга ташрифи эса уларнинг паранойясини кучайтирди”, — дейди сиёсатшунос экспертлар.

Шу билан бирга, улар ҳам бор: ҳарбий йуналиш, энергия, сиёсий.

“Ажабланарлиси шундаки, икки авторитар режимнинг юмшоқ экспансиясига Марказий Осиё давлатлари эмас. Россия ва Хитой минтақада доимий равишда бир-бири билан рақобатлашади. Шу пайтгача икки давлат манфаатлари бир-бири билан камдан-кам ҳолларда боғланган, бироқ Украинада уруш бошланиб, унинг кейинги давом этиши ортидан Москва Марказий Осиё республикаларида назоратни йуқота бошлади. Бундан минтақадаги асосий рақобатчи кетганидан кейин Россия позицияларини эгаллаб турган Хитой фойдаланмоқда”, — дейди Ғарб сиёсий технологлари.

Ҳар икки давлат ҳам Ўрта Осиё республикаларининг бутунлай бўйсунишидан манфаатдор. Хитой ва Россия учун улар турли ёъналишлардан буфер зонаси, Европа ва Осиёни боғлайдиган транзит маркази, атроф-муҳитга зарарли ишлаб чиқаришни қуриш ёки қуролларни синовдан ўтказиш учун ишлатилиши мумкин бўлган кенг аҳоли яшамайдиган ҳудудлар бўлиб хизмат қилиши мумкин.