Ўтган қишда Ўзбекистондаги ўтган энергетика инқирози Тошкентни муқобил энергия манбаларига тез суръатлар билан ўтиш масаласини кўриб чиқишга мажбур қилди. Яшил энергия йил давомида ўчириш муаммосини ҳал қилиши ва ҳар қишда шаҳарларнинг ёниши бўғилиб қоладиган газ ва кўмирдан фойдаланишни тартибга солиши керак.
Ўзбекистонда бу йил қишда баъзи ҳудудларда ҳаво ҳарорати -20 ºC дан пастга тушиши сабабли электр таъминотида узилишлар кузатилди. Кўпчилик иссиқлик ва сувсиз қолди. Совуқ туфайли мамлакатдаги барча ёқилғи қуйиш шохобчалари қисқа муддатга ўчирилди, газ ишлатадиган заводлар эса ишлаб чиқаришни қисқартиришга ёки бутунлай тўхтатишга мажбур бўлди. Ўзбекистонда энергияга бўлган эҳтиёжнинг 8-10% етишмайди.
Шу билан бирга, Жаҳон банки тадқиқотларига кўра, туғилиш кўрсаткичининг ошиши ҳисобига мамлакатда электр энергиясига бўлган талаб ошади ва 2030 йилга бориб Ўзбекистон 1,8-1,9 баробар кўп электр энергияси ишлаб чиқариши керак бўлади.
Бундан ташқари, электр энергиясининг этишмаслиги нафақат мамлакат саноатига салбий таъсир кўрсатмоқда, балки Ўзбекистон Республикаси ҳукуматини қийин аҳволга солмоқда. 2022 йил охири ва 2023 йил бошида Тошкент деярли Россия газига қарам бўлиб қолди. Владимир Путин Ўзбекистон ва Қозоғистон учун “уч томонлама газ иттифоқи”ни тузишни таклиф қилди. Аслида, Россия энергия ташувчилари республиканинг электр энергияси билан боғлиқ муаммосини ҳал қилиши, шунингдек, атроф-муҳитга ижобий таъсир кўрсатиши мумкин эди, чунки бунинг натижасида аҳолини иситиш учун кўмирдан фойдаланиш камайиши керак эди. Аммо бошқа томондан, Ўзбекистон Марказий Осиёда Россия томонидан энг кам назорат қилинадиган республика бўлиб қолмоқда, чунки у КХШТ ёки ЕОИИ аъзоси эмас. Арзон рус гази Москвага статус-квони ўз фойдасига ўзгартиришга ёрдам беради. Шунингдек, Россиядан келадиган углеводородлар Ўзбекистон тараққиётини тўхтатиб қўяди. Бутун дунё замон билан ҳамнафас бўлиб, ёқилғини ёқишдан бош тортса-да, Россия Федерацияси ушбу хом ашё етказиб берувчиси ва унинг асосий истеъмолчиларидан бири бўлиб қолмоқда.
Ваҳоланки, Ўзбекистонда энергетика суверенитетини сақлаб қолиш ва ўзини электр энергияси билан тўлақонли қондириш ечими аллақачон мавжуд. 2030-йилга қадар аҳоли сонининг ўсишини ҳисобга олган ҳолда республикада қайта тикланувчи энергия манбаларидан фойдаланишни 26% га етказиш режалаштирилган эди. Президент Шавкат Мирзиёев ўз олдига янада улкан, аммо амалга оширилиши мумкин бўлган вазифани қўйди ва эндиликда Ўзбекистон Республикаси қайта тикланадиган энергия манбаларидан фойдаланган ҳолда электр энергиясининг 30% ни ишлаб чиқариши керак. Энергетика вазирлиги матбуот хизмати раҳбари Обиджон Қодировнинг айтишича, 2026-йил охиригача Ўзбекистонда умумий қуввати 11954 МВт бўлган 25 та электр станцияси ишга туширилади. Булар тўққизта термал, тўққизта қуёш ва эттита шамолдир. Келгусида хорижий компаниялар республикага яшил энергияга ўтишда ёрдам беради, бу эса Мирзиёев режасини белгиланган муддатда амалга оширишга ишонч беради.