Ўзбекистонда Президентнинг 2023-йил 12-июлдаги қарорига мувофиқ «банкротлик» тушунчаси «тўловга қодир эмас» атамаси билан алмаштирилди. Ушбу ўзгартиришлар тўловга лаёқатсизлик соҳасидаги қонунчиликни такомиллаштириш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг бир қатор ҳужжатларига киритилган.
«Тўловга лаёқатсизлиги тўғрисида»ги қонунга мувофиқ, иқтисодий самарасиз бўлган корхоналарни тўловга лаёқатсизлик тартиб-қоидаларини қўллаш орқали молиявий соғломлаштириш амалиёти такомиллаштирилди.
Суд маъмурларининг тўловга лаёқатсизлиги тўғрисидаги ишларни юритиш бўйича ваколатлари кенгайтирилди, жумладан, давлат хизматлари марказлари орқали кўрсатилаётган хизматлардан олдиндан тўловсиз фойдаланиш тартиби, шунингдек, суд бошқарувчиларининг меҳнатига ҳақ тўлаш ва қўшимча рағбатлантириш тартиби белгиланди.
«Тўловга лаёқатсизлик тўғрисида»ги қонун давлат раҳбари томонидан 2022-йил 12-апрелда имзоланган бўлиб, 14 боб ва 249 моддадан иборат. У 2022-йил 13-апрелда кучга кирди.
Ушбу қонун юридик ва жисмоний шахсларнинг, шунингдек, якка тартибдаги тадбиркорларнинг тўловга лаёқатсизлиги соҳасидаги муносабатларни тартибга солади. Унинг нормалари давлат муассасаларига ва бошқа нодавлат нотижорат ташкилотларига тааллуқли эмас, истеъмол кооперативи ёки жамоат фонди шаклида фаолият юритувчи юридик шахслар бундан мустасно.
Еслатиб ўтамиз, Ўзбекистонда банкротлик институти Ўзбекистон Республикасининг 1994-йил 5-майдаги «Банкротлик тўғрисида»ги қонунида қонуний мустаҳкамланган.
Дастлабки Қонун ҳажми кичик бўлиб, бор-йўғи 35 моддадан иборат бўлиб, банкротлик билан боғлиқ барча муаммоларни етарли даражада акс эттирмаган. Қабул қилинганидан кейинги биринчи йилда қонун амалда қўлланилмади.
1995-йил 17-июлда республика ҳукумати «Банкротлик тўғрисида»ги қонунни амалга ошириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарор қабул қилди, унга мувофиқ зарар кўраётган корхоналарнинг хўжалик-молиявий фаолиятини текшириш бўйича ҳукумат комиссияси тузилди.
Фото: Ўзбекистонда банкротлик тўғрисидаги қонун ҳужжатлари қайта кўриб чиқилди
1996-йил 11-декабрда Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Корхоналарнинг банкротлиги тўғрисидаги қонун ҳужжатларини амалга ошириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги фармони билан махсус давлат органи – Корхоналарнинг банкротлик масалалари иқтисодий ночорлиги масалалари бўйича қўмита ташкил этилди. Ўзбекистон Республикасининг 1998-йил 28-августдаги «Ўзбекистон Республикасининг «Банкротлик тўғрисида»ги Қонунига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш ҳақида»ги қонуни қабул қилингандан сўнг банкротлик тўғрисидаги қонун ҳужжатларини қўллаш самарадорлиги яхшиланди ва янги таҳрирдаги «Банкротлик тўғрисида»ги қонун тасдиқланди.
Қонуннинг янги таҳрири ески таҳрирга нисбатан сезиларли даражада кенгайтирилди ва 133 моддадан иборат бўлди (аввалги 35 та модда ўрнига). Унда қарздорларнинг айрим тоифалари бўйича банкротлик тўғрисидаги ишларни кўриб чиқиш батафсил тартибга солинди, янги тартиб – ташқи бошқарувни ўз ичига олди, шунингдек, кредиторларнинг ҳуқуқлари сезиларли даражада кенгайтирилди.
Қонуннинг иккинчи таҳриридаги муҳим ўзгариш тўламаслик белгисидан тўловга лаёқатсизлик белгисига ўтиш бўлди.
Бироқ банкротлик тўғрисидаги қонун ҳужжатларида янги муаммолар юзага келганлиги сабабли «Банкротлик тўғрисида»ги қонуннинг иккинчи таҳририга ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш зарурати туғилди.
2003-йил 24-апрелда Ўзбекистон Республикасининг «Банкротлик тўғрисида»ги қонунига қўшимча ўзгартириш ва қўшимчалар киритилиб, у янги (учинчи) таҳрирда тасдиқланди. У 192 моддадан иборат бўлиб, банкротлик белгилари ва қарздорларнинг тўлов қобилиятини тиклашга қаратилган қайта ташкил этиш тартиб-қоидаларига оид кўплаб янги қоидаларни ўз ичига олади.
Ўзбекистонда 2022-йил апрел ойида «Банкротлик тўғрисида»ги қонун ўз кучини йўқотди.