Тожикистон ва Ўзбекистон ҳамкорликда Зарафшон дарёси ҳавзасида ГЭС қуради

24 июн куни Тошкентда бўлиб ўтган ШҲТга аъзо давлатлар энергетика вазирларининг иккинчи йиғилишида Тожикистон Республикаси энергетика ва сув ресурслари вазири Далер Жума Тожикистон энергетикасини ривожлантириш истиқболлари ҳақида гапирди.

ШҲТ минтақаси, хусусан, Тожикистон электр энергияси манбалари бўйича жуда катта салоҳиятга эга, улар орасида гидроэнергетика ресурслари алоҳида ўрин тутади.

Тожикистон Энергетика ва сув ресурслари вазири Далер Жума йиғилишда сўзга чиқиб, мамлакат энергетика соҳасида амалга оширилаётган айрим лойиҳаларга тўхталиб ўтди: “Бошқа энергетика лойиҳалари қаторида мамлакатимизда ўхшаши бўлмаган CASA-1000 минтақалараро ноёб энергия лойиҳаси. минтақада узоқ муддатли барқарор иқтисодий ўсишга йуналтирилган лойиҳалар занжирида катализатор бўғинига айланиши керак. CASA-1000 лойиҳасининг тузилиши жуда оддий – мавсумий ортиқча электр энергиясини эҳтиёж катта бўлган тизимга ўтказиш, шу билан бирга лойиҳа кучли иқтисодий таркибий қисмга эга бўлса, қўшимча равишда глобал экологик муаммоларни ҳал қилишга ҳисса қўшади.

Унинг сўзларига кўра, улкан гидроенергетика салоҳиятига эга Тожикистон ўрнатилган қуввати 3780 МВт бўлган Роғун ГЭСи қурилишини давом эттирмоқда. Ҳозиргача ишга туширилган иккита агрегатда 4,5 миллиард киловатт/соатдан ортиқ электр энергияси ишлаб чиқарилди.

Роғун ГЭСи келажакда нафақат Тожикистон Республикасининг энергетик хавфсизлигини таъминлайди, балки қўшни давлатларга экспорт қилиш ҳажмини оширишга ҳам хизмат қилади. Ишлаб чиқарилган ҳажмнинг 70%, яъни 10 миллиард кВт/соатга яқин электр энергияси минтақа мамлакатларида ўсиб бораётган талабни қоплаш учун экспортга йуналтирилган.

Бугунги кунга келиб Тожикистон Республикаси ва Ўзбекистон Республикаси энергетика тизимлари ўртасида энергетика алоқаларини ривожлантириш бўйича ният меморандуми имзоланган бўлиб, унда Роғун ГЭСида ишлаб чиқарилган электр энергиясини қўшни Ўзбекистонга экспорт қилиш назарда тутилган. Худди шундай ҳужжат Қозоғистон Республикаси билан имзоланиш босқичида. Шу билан бирга, бугунги кунда Ўзбекистон ва Афғонистонга йилига 3 миллиард кВт/соатдан ортиқ экспорт етказиб берилмоқда.

2023-йилгача фойдаланишга топширилиши режалаштирилган Тожикистон энергетика тизимини Марказий Осиё ягона энергия тизимига қайта улаш лойиҳасининг якунланиши энергия оқимининг ишончлилигини ошириш билан бирга ўзаро манфаатли оқимларнинг тўлиқ салоҳиятидан фойдаланиш имконини бериши кутилмоқда. минтақадаги тизим.

Вазир Ўзбекистон Тожикистонда мавжуд бўлган г гидроэнергетика ресурсларини ўзлаштиришда фаол иштирок этишини таъкидлади. “Шу йуналишда томонлар Тожикистоннинг Зарафшон дарёси ҳавзасида гидроелектростансияларни қуриш ва улардан фойдаланиш бўйича акциядорлик жамиятини ташкил этишди. Айни пайтда томонлар лойиҳанинг техник-иқтисодий ва экологик ва ижтимоий ҳужжатларини тайёрлаш учун маблағ жалб этиш масаласи устида иш бошладилар ва ШҲТ вакиллари орасидан молия институтларининг иштироки тўлиқ мамнуният билан қабул қилинади.

“Ушбу лойиҳа Зарафшон дарёси салоҳиятини биргаликда ўзлаштириш йулидаги биринчи қадам бўлиб, келгусида минтақада яшил электр энергияси ишлаб чиқариш билан боғлиқ бошқа лойиҳалар ҳам босқичма-босқич амалга оширилади. Қисқа муддатда Ўзбекистонда, ўрта ва узоқ муддатда эса минтақанинг бошқа мамлакатларига ортиб бораётган талабни қоплашга йуналтирилади”, — деди Далер Жума.

Албатта, иқлим ўзгариши ва глобал исишнинг тезлашган жараёнлари глобал ва минтақавий энергия кун тартибини ривожлантириш истиқболларини қайта кўриб чиқишга ўз тузатишларини киритмоқда.

Бу жараёнлар Тожикистон энергетика соҳасини ҳам четлаб ўтмади. Сўнгги ўн йилликларда республикада соҳада янги муаммолар пайдо бўлди ва улар асосан гидрологик муаммолар билан боғлиқлигини таъкидлаш лозим.

ГЭСлар учун катта ҳажмдаги сув шиддатли суръатлар билан эришаётган музликлар (ериган сув) томонидан тўпланади. Мутахассисларнинг фикрига кўра, Тожикистон музликлари 20-асрда деярли 30% ҳажмини йуқотган.

Далер Жума тушунтирганидек, мавжуд воқеликка мослашиш учун Тожикистон қайта тикланадиган энергияни жорий этиш орқали ишлаб чиқариш ҳажмини оширишни режалаштирмоқда.

“2030 йилгача қуёш ва шамол энергиясидан фойдаланадиган ишлаб чиқариш станцияларининг ўрнатилган қуввати камида 700 МВт бўлиши керак. Бу йуналишда аниқ ишлар бошлаб юборилган. Ривожланиш ҳамкорлари кўмагида умумий қуввати 460 МВт бўлган бир нечта қуёш станциялари лойиҳаси ишлаб чиқилмоқда. Бу обектларнинг барчаси Тожикистоннинг Сўғд вилоятида, яъни Фарғона водийсида маҳаллийлаштирилади, уларнинг жойлашиши ШҲТга аъзо қатор давлатлар билан минтақавий электр энергетика соҳасидаги ҳамкорликни янада ривожлантириш имконини беради”, — деди Д.Жума.

Вазирнинг сўзларига кўра, бу энергия тизимининг янада мувозанатли ишлашини таъминлайди, айниқса, асосан куз-қиш мавсумида содир бўладиган, гидроэлектр станцияларда сув оқимининг пастлиги билан кечадиган энг юқори юкламаларда.