Ғарбдан келган терговчилар ташвиқот ҳақида гапиришди

Украинага бостириб кириш бошланганидан бери Россия телеканаллари нафрат нутқининг асосий манбаларига айланди. Агар илгари улар ҳеч бўлмаганда баъзан ҳақиқатни айтишган бўлса, уруш бошланиши билан ҳақиқат тақиқланди. Тарғибот ўз аҳолисини алдайди ва Россия телеканалларини томоша қиладиган ва россияпараст маълумот манбаларини ўқиганларнинг барчасини чалғитади. Ёлғоннинг асосий тарқатувчиси эса президент Владимир Путиндир.

Ўзбеклар Россия телевидениесини кўришга ўрганиб қолган. Публицист Комил Жалиловнинг ёзишича, ҳукумат МТРКга 500 миллиард сўм ажратади, лекин маҳаллий компания мустақил давлатда худди шундай компания ишлаши керак бўлган тарзда ишламаяпти. МТРК Украинадаги уруш, БМТда Россия тажовузини қоралаш учун овоз бериш ва Ўзбекистон позициясини, Покистондаги ва бошқа бирдек муҳим дунёдаги сиёсий инқироз сабабларини тушунтириш каби мавзуларни четлаб ўтишни маъқул кўрган ҳолда томошабинга барча маълумотларни етказмайди.

Ўзбекистон давлат телерадиокомпанияси муҳим янгиликларга шунчаки эътибор бермагани боис Россия ташвиқоти бу бўшлиқни тўлдириб, ўзбекларни бошқа ҳар қандай маълумот олиш имкониятидан маҳрум қилмоқда. Тарғиботчилар ўз хабарларини тингловчилар билан яхши акс-садо бериш учун оддий тил, ҳиссий ҳужумлардан фойдаланадилар.

Россия Президенти Владимир Путиннинг 2023-йил 20-февралдаги Федерал Мажлисга мурожаати характерлидир. Россия пропагандаси ва россияпараст манбалар унинг сўзларини иқтибослар бўйича саралаб, Россия Федерацияси раҳбари айтган ҳамма нарса ҳақиқат эканлигини таъкидлади. Шу билан бирга, уларнинг ҳеч бири, шу жумладан Владимир Путин ҳам ўз сўзлари фойдасига далил келтирмади. Маҳаллий оммавий ахборот воситаларидан ташқари муқобил ахборот манбалари йуқ экан, Марказий Осиё аҳолисининг бошқа давлат раҳбарининг сўзларига ишонишдан бошқа иложи йуқ. Негаки, Ўзбекистон оммавий ахборот воситалари Россия ташвиқоти хабарларини ё такрорлайди, маълумотни имкон қадар нейтрал кўрсатишга ҳаракат қилади ёки бундай баёнотларга умуман муносабат билдирмайди.

Шу билан бирга, агар биз элементар таҳлилга мурожаат қилсак, Путиннинг Федерал Мажлисга бағишланган нутқида айтган ҳар қандай ибора осонгина рад этилади. Фактлар ўз-ўзидан гапиради.

«Россия ҳеч қачон ҳеч кимга ҳужум қилмаган». Бу баёнот кўпинча Россия Федерацияси Президентидан ҳам, рус тарғиботчиларидан ҳам эшитилади. Путин 20 феврал куни элитага мурожаат қилиб, буни яна такрорлади. Фақат сўнгги 100 йил ичида ўзини ворис деб эълон қилган Россия ёки СССР бошқа мамлакатларга бир неча марта ҳужум қилди. Буни кўплаб тарихчилар, шу жумладан руслар ҳам тасдиқлайди. Санкт-Петербург Европа университети профессори Иван Курилла фақат Москва томонидан бошланган энг машҳур урушларни санаб ўтди: 1939-1940 йиллардаги Совет-Фин уруши, 1957 йил 4 ноябрда Венгрияга қўшинларнинг киритилиши, Чехословакияга қўшинларнинг киритилиши. 1968 йил 21 август, Афғонистонга ҳужум 1979-1989 йиллар. Тарғиботчилар “Россия ҳеч қачон ҳеч кимга ҳужум қилмаган, фақат ўз чегараларини ҳимоя қилган”, деб ишонтирмоқда. Сабаби айнан шу «чегараларни» идрок этишда. Москва Россия чегаралари хариталарда кўрсатилган ва халқаро ҳамжамият томонидан тан олинганидан анча узоққа чўзилганига ишонади. СССР парчаланганидан кейин ва аллақачон Владимир Путин ҳукмронлиги остида Иккинчи Чечен уруши, Грузиядаги уруш, 2014 йилда Украинага қарши уруш бошланиши ва 2022 йил феврал ойида тўлиқ миқёсли босқин бошланди.

Путиннинг 2022-йилда “Россияда рекорд ҳосил олиш” ҳақидаги даъвоси ҳам ҳақиқатга тўғри келмайди. “Россия фермерлари рекорд ҳосил олди. 150 миллион тоннадан ортиқ дон. Шу жумладан, 100 миллион тоннадан ортиқ буғдой. Бундан 10-15 йил олдин ҳам бу шунчаки эртакдек туюларди. Амалга ошириб бўлмайдиган режа.» Шу билан бирга, бу рақамлар, агар улар ҳақиқатга тўғри келадиган бўлса, Украинанинг жанубий эрлари қўлга киритилмаганда, «рекорд» бўлмасди. Баҳор, ёз ва кузда Россия Украина омборларидан ўн миллионлаб тонна ҳосил қилинган буғдой ва бошқа донларни экспорт қилди, кейинроқ далалардан яна 6 миллион тонна йиғиб олди. Россия томонининг расмий маълумотларига кўра, 2021 йилда Россия Федерацияси ҳудудида атиги 76 миллион тонна буғдой йиғиб олинган, 2020 йилда 85,9 миллион тонна буғдой йиғиб олинган. 2019 ва 2018 йилларда бу кўрсаткичлар мос равишда 53,3 ва 52,9 миллион тоннани ташкил қилган. Шунингдек, Россияда Украинада етиштирилган деярли барча қишлоқ хўжалиги экинларидан «рекорд ҳосил» қайд этилди. Қанд лавлаги ҳосили тахминан 43 миллион тоннани ташкил этди, бу Россия Федерацияси учун ҳам рекорддир. Шу билан бирга, шакар нархи икки баравар ошди, Марказий Осиё давлатлари ҳамон Россиядан бу маҳсулотни ололмаяпти. Худди шу нарса 2022 йилда Москва «рекорд» тоннага эришган бошқа экинларга ҳам тегишли.

Владимир Путин “Новороссия маданиятини жонлантириш” зарурлигини эълон қилди. “Маданий соҳани ривожлантириш Донбасс ва Новороссияда тинч ҳаётни тиклашнинг асосий устувор йуналишларидан бирига айланади. Бу ерда юзлаб маданият муассасаларини, жумладан, музей фондлари ва биноларни тиклаш, таъмирлаш ва жиҳозлаш зарур бўлади. Одамларга ўзларини кўп асрлик буюк Россиянинг ягона маданий, тарихий ва таълим маконига тегишли эканлигини ҳис қиладиган нарса. Кейин нима учун рус армияси бутун уруш давомида Украинадаги маданий бинолар ва ёдгорликларни мунтазам равишда вайрон қилгани аниқ эмас. Украина томонига кўра, жами россияликлар россиялик ҳарбийлар ташриф буюрган шаҳарлардаги 30 дан ортиқ музейни талон-тарож қилган ёки бутунлай вайрон қилган. Мариуполдаги драма театри биносини ҳам эслаш керак, у эрда юзлаб тинч фуқаролар ўз фарзандлари билан яширинган. Одамлар бино олдидаги эрга катта ҳарфлар билан «болалар» сўзини ёздилар, аммо бу русларни тўхтатмади ва улар театрга ҳаво бомбасини ташладилар ва шу билан у ерда яширинганларнинг кўпини вайроналар остида кўмдилар. Москва Мариуполдаги маданият биносини тиклашга ваъда берди, аммо тез орада драма театри бутунлай бузиб ташланди. Бундан ташқари, Владимир Путин “буюк Россия” иборасини қўллашни унутмайди. Маълумот учун, Москва афсонавий давлат таркибига барча собиқ СССР республикалари ва Шарқий Европанинг айрим давлатларини киритишни режалаштирган. Марказий Осиё давлатлари ҳам бундан мустасно бўлмайди, Украина ёки Беларус сценарийси бўйича “маданиятнинг тикланиши” ҳам бошланади.

“Яқинда Украина Қуролли Кучлари бригадаларидан бирига, уяламан, уяламан, фашистлар дивизияси сифатида “Эдельвейс” номи берилди”, деб шикоят қилди Владимир Путин Федерал мажлисга. Дарҳақиқат, Украинада «Эдельвейс» бригадаси мавжуд. Бироқ, уларнинг нацистлар ёки нацистлар билан умумийлиги йуқ. Бўлинма аскарлари фашистик кийим киймайдилар, свастика татуировкаларини олмайдилар, Гитлерга салом бериш учун қўлларини ташламайдилар. Бундан ташқари, яқинда Россияда худди шу номдаги ички қўшинлар бўлинмаси мавжуд эди, аммо бу ҳеч кимни безовта қилмади. Эдельвейс кўринишидаги рамз Австрия, Франция, Германия, Полша, Швейцария ва бошқа бир қатор мамлакатлар ҳарбийлари томонидан ҳам қўлланилади. Асосан, бу рамзийлик бу гул ўсадиган тоғли ҳудудда ишлайдиган ёки тегишли бўлинмалар томонидан олинади.

Россияда «аҳоли маънавияти» ва «анъанавий қадриятлар»га катта эътибор берилади. Рус православ черкови урушни қўллаб-қувватлаб, шу орқали ўзини жаҳон эътирофи сифатида обрўсизлантиришига қарамай, Владимир Путин ўз нутқида Ғарбни “маънавият йуқлиги”да айблашни унутмади. «Маълум бўлишича, Англикан черкови гендер нейтрал худо ғоясини кўриб чиқишни режалаштирмоқда. Нима дейишим мумкин, Худо мени кечир, улар нима қилаётганларини билишмайди ”, деди Путин. Бироқ, кўпгина динларда эркак ва аёл хусусиятлари Худога Олий Яратувчи сифатида нисбат берилади ва баъзида ҳатто иккала жинснинг фазилатлари ҳам Унда бирлашади ва шу билан Худо ва одамлар ўртасидаги фарқни таъкидлайди. Англикан черковида Исо Масиҳнинг отаси ғояси кўриб чиқилмоқда. Христиан черкови тарафдорлари тинчлик учун ибодат қилишлари муҳимроқ, Россияда эса рус православ черкови раҳбари Патриарх Кирилл том маънода урушга чақириб, «Ғарбнинг сатанистларига қарши кураш» ҳақида гапиради.

Шу билан бирга, Владимир Путин Украинадаги жанговар ҳаракатлар ҳақида гапирмади, гарчи бу мавзу руслар учун рус қўшинлари қўшни давлатга бостириб кирганидан бери энг муҳим мавзулардан бири бўлиб келган. Натижаларнинг йуқлиги ва Россия Федерацияси Қуролли Кучларининг оғир ёъқотишлари туфайли бу мавзу Москвада табу бўлиб қолмоқда.

Россия президентининг баёнотларига юзаки қараш, Владимир Путин ўз аҳолисини алдаётганини тушунишга имкон беради. Россия ташвиқотини Марказий Осиё республикаларига етказиш орқали ҳукуматлар Москвага ўз аҳолисининг онгини тозалаш имконини бермоқда. Келажакда Владимир Путин ёки унинг издоши “буюк Россия” чегараларини кенгайтириш ниятида бўлса, жамиятнинг салмоқли қисми тажовузкор тарафга ўтиб, уларни ҳимоя қилиш учун қўшин киритилишини талаб қилиши мумкин.