«Ўлик Култук» кўрфази ҳудудида олимлар томонидан олиб борилган тадқиқотлар натижаларига кўра Дурнев ороллари эр билан бирлашиб, янги тракт ҳосил қилди.
Маълум бўлишича, Каспий муҳрининг асосий роукерйси илгари кўрфаздаги оролларда жойлашган.
Гидробиология ва экология институти ходимлари Экология вазирлиги ҳузуридаги Балиқчилик илмий-ишлаб чиқариш маркази билан биргаликда Ўлик Култук кўрфазида тадқиқот ўтказдилар. Мутахассисларнинг таъкидлашича, асосий муҳрланган сут эмизувчилар сутемизувчилар учун яроқсиз бўлиб қолди ва Дурнев ороллари янги тракт ҳосил қилди.
Илгари бу ерда тадқиқотлар олиб борилган. Дастлабки (2008-2011) Дурнев ороллари Каспий муҳрларининг асосий бошпанаси бўлганлигини кўрсатди — баҳорда моллаш пайтида 30 мингтагача одам бўлган. Кейинчалик олиб борилган тадқиқотлар (2015 ва 2016 йй.) Энг катта орол муҳрлар етиб бормаганлигини кўрсатди. Яланғоч туби ва саёз сувлари унинг атрофида кўп километрларга чўзилиб кетган. Муҳрлар фақат кўрфазнинг шимолий қисмида иккита кичик оролда топилган. 2017 йилдан бери — фақат биттаси. Улар охирги марта 2019 йилнинг баҳорида бу эрда учрашишган.
Ҳозирги тадқиқот нимани кўрсатди. «Ва мана 2021 йил баҳоридир: биз денгиз туби бўйлаб юрдик, баъзида унга ботиб, ботинкамизга лой ёпишиб қолдик. Оролга тахминан икки-уч километрга боринг. Қизил ҳалофитлар, шунингдек бўриларнинг излари. Бу эрда муҳрлар энди интилмайди — ҳаракатланиш учун зарур бўлган чуқурлик йуқ», — дейди олимлар.
Уларнинг сўзларига кўра, Дурнев оролларидан ҳеч бири қолмаган — ҳамма материк билан бирлашиб кетган. Янги географик ном — Дурнева тракти шаклланди.
«Собиқ Комсомолский кўрфазидан озгина нарса қолди ва фақат узоқ вақт давом этган ғарбий шамол, денгиздан сув ҳайдаб, бу ерда яқинда бўлганлигини кўрсатиши мумкин. Ўлик Култук кўрфази ва Кайдак кўрфазининг тақдири такрорланди — ҳаммаси Каспий денгизи орқага чекинмоқда», — дея хулоса қилди экологлар.
Нима учун бу муҳим. Амалий экологлар ассоциацияси Каспий денгизининг сатҳи 1996 йилдан буён ҳар йили 6,7 см га камайиб бораётганлигини эълон қилмоқда. Кўлнинг рус-қозоқ қисми энг паст даражадан азият чекмоқда, чунки кўлнинг энг саёз қисми ҳисобланади.
Германия ва Голландиялик тадқиқотчиларнинг фикрига кўра, 2100 йилга қадар Каспий денгизидаги сув даражаси ҳозирги даражадан 9-18 метрга пастроқ бўлади. Агар ҳозирги саёзлаш тезлиги давом этса, сув омборининг шимолий қисми 21-асрнинг охирига келиб қуруқликка айланиши мумкин.
Кўл сатҳи пасайишининг асосий сабаби Ўрта Осиё минтақасида, шунингдек, Каспий учун асосий озиқ-овқат манбаи бўлган Волга дарёси ҳавзасида иқлимнинг исиши деб ҳисобланади.