Ковид-19 — бу иммунитет тизимининг ҳужайраларидан яшириниш учун мутатсияга учрайдиган мураккаб вирусли касаллик. Шунинг учун унинг янги версиялари мавжуд вакциналарга нисбатан анча чидамли бўлиши мумкин.
Июл ойи бошида «Профилактика тиббиёти» илмий-ишлаб чиқариш бирлашмаси директори Қосимов Омор янги штаммлар ҳақида сўзлаб берди.
«Икки йилдан буён инсоният янги коронавирус инфекцияси SARS-CoV-2 туфайли келиб чиққан пандемияда яшамоқда, бу вирус дунёсининг дастлабки бепарво қилинган сигналлари бўлган шарт: SARS — ноодатий пневмония (2003) ва MERS-CoV (2012) ). Жаҳон ҳамжамияти SARS-CoV-2 янги чақириғига тайёр эмас эди ва бундай кенг кўламли салбий оқибатларни кутмаган эди. Дастлабки Ухан вариантининг SARS-CoV-2 нави сезиларли мутатсияга учраган. ЖССТ маълумотларига кўра, бугунги кунда штаммлар таснифининг бир нечта турлари аниқланган: Буюк Британия (алфа), Жанубий Африка (бета), Бразилия (гамма) ва Ҳиндистон (делта), улардан ҳинд штами инсоният учун энг хавфли ҳисобланади», — дея ўртоқлашди мутахассис.
Коронавирус, бошқа вируслар сингари, мутатсияга мойил бўлади, аммо мутахассислар буни тезда бажармаслигини таъкидлашади. Бироқ, бундай мутациялар уни турли хил шароитларга мослаштиради, бу эса касалликка қарши курашни мураккаблаштиради. Бундан ташқари, мутатсиядан сўнг, беморда янги аломатлар пайдо бўлиши мумкин.
Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилотида вируснинг мутацияси ва хусусан коронавирус қандай содир бўлади.
“Вируслар қанча кўп айланса, шунчалик кўп ўзгариши мумкин. Ушбу ўзгаришлар баъзида вируснинг асл вирусга қараганда атроф-муҳитга яхшироқ мослашган вариантини келтириб чиқариши мумкин. Муваффақиятли вариантларни ўзгартириш ва танлашнинг ушбу жараёни «вирус эволюцияси» деб номланади. Баъзи вируслар тезда ўзгаради, бошқалари эса секинроқ ўзгаради. COVID-19 ни келтириб чиқарадиган SARS-CoV-2 вируси, бошқа вирусларга, масалан, ОИВ ёки грипп вирусларига қараганда секинроқ ўзгаришга мойилдир. Буни қисман вируснинг ички «тузатиш механизми» билан изоҳлаш мумкин, бу унинг нусхаларини олиш пайтида юзага келадиган «хатоларни» тузатиши мумкин. Олимлар ушбу механизмни қандай ишлашини яхшироқ билиш учун уни ўрганишни давом эттирмоқдалар”, — дейилади ЖССТ.
Ўзгаришларнинг аксарияти вируснинг хусусиятларига таъсир қилмайди, аммо шунга қарамай, уларнинг баъзилари уни ўзгартиради ва масалан, юқиш йуллари ёки юқумли касаллик ўзгариши мумкин.
Вируснинг олдинги версияларига нисбатан делта штаммининг фарқлари:
- инфекция 5-10 сонияда содир бўлади (маълум штаммлар бўйича 15 минут);
- эмланган ва соғайган юқтириш хавфи мавжуд, аммо улар касалликдан энгилроқ шаклда азобланади;
- инкубация даври 1-3 кун (илгари 3-7 кун);
- бошқа штаммларга нисбатан вирусли юкнинг кўпайиши;
- патоген организмдан 13-15 кун давомида (илгари 7-9 кун) ажралиб чиқади;
- клиник курс оғирроқ, юқори иситма, мигрен, томоқ оғриғи, йутал, ринит ва бошқа аломатлар;
- касалхонага ётқизиш хавфи бошқа штаммларга нисбатан 2 баравар юқори.
Юқорида айтиб ўтилганлардан кўриниб турибдики, янги шакл эски вариантлардан кўра хавфли, аммо эмлаш касалликни осонроқ шаклда ўтказишга ёрдам беради. Аммо бугунги кунда кўпчилик ножўя таъсирлар туфайли эмлашдан қўрқаётгани билан вазият мураккаблашмоқда. Шу муносабат билан Соғлиқни сақлаш вазирлиги юзага келиши мумкин бўлган ножўя таъсирлар статистикасини кўрсатди. Бундан кўриниб турибдики, ҳақиқатан ҳам ён таъсирлар мавжуд, аммо улар жиддий эмас.
«COVID-19 вакциналаридан эмланганидан кейин рўйхатдан ўтган барча нохуш ҳодисалар табиатан жиддий эмас, бу бошқа эмлашларга хосдир, тез-тез учрайдиган ЕКНҲлар қуйидагилардир: инъекция жойида оғриқ, бош оғриғи, кўнгил айниши ва бошқалар. соат. Барча ЕКНҲ маълумотлар базасида рўйхатдан ўтказилиши керак. Аммо шуни таъкидлаш керакки, бундай ЕКНҲларнинг улуши жуда паст”, — дейилади Соғлиқни сақлаш вазирлиги хабарида.
Умуман олганда, тавсиялар бир хил бўлиб қолмоқда. Аҳоли кўпроқ эҳтиёт бўлишлари керак — масофани сақланг, кўп одамларга борманг, ниқоб кийинг, қўлларингизни ушланг. Глобал тавсияларга келсак, ЖССТ ўз йулида қолмоқда. Асосий тезислар вактсиналардан тенг ва адолатли фойдаланиш ва бошқалар. Жаҳон ташкилоти янги жиҳатлардан қуйидагиларни таъкидлаб ўтди:
COVID-19 га нисбатан саёҳатчиларнинг ҳолатини ҳужжатлаштиришнинг замонавий воситаларини, шу жумладан эмлашлар, SARS-CoV-2 инфекцияси тарихи ва SARS-CoV-2 диагностикаси натижаларини ишлаб чиқаришни тезлаштириш. Бунга ЖССТ томонидан тасдиқланган эмлаш ёки профилактика бўйича халқаро сертификатни вақтинча мослаштириш ва маълумотларни тасдиқлаш учун рақамли эчимларни ишлаб чиқиш киради.
SARS-CoV-2 вариантлари бўйича глобал мониторинг ва баҳолаш тизимини такомиллаштиришни давом этинг ва иштирок этувчи давлатларга геномик секанслаш имкониятларини яратиш, улардан фойдаланиш ва такомиллаштириш ҳамда ўз вақтида маълумот, маълумотлар ва намуналарни алмашиш учун ёрдам бериш учун янгиланган кўрсатмалар беринг.
COVID-19 юқишини камайтириш ва нотўғри маълумотларга қарши курашиш учун миллий, минтақавий ва глобал даражадаги алоқа стратегияларини такомиллаштириш, шу жумладан ёқилғига қарши вакцинага ишончсизлик ҳақида миш-мишлар. Бунинг учун аҳолининг соғлиғини эпидемияга қарши комплекс чора-тадбирлар, шу жумладан эмлаш қамровидан қатъи назар, МССМни сақлаб қолиш зарурлигини доимий равишда англаш талаб этилади.