Ўзбекистонда қийноқлар ҳақида китоб нашр қилган фаолнинг ўғли ҳибсга олинди

Мухолифат ёзувчиси Ислом Холбоев ўғли асоссиз ҳибсга олинганини эълон қилди. У қийноққа солиниши мумкинлигига ишонади.

Жамол Холбоев 2021 йил 18 августда ҳибсга олинган.

Адвокатнинг сўзларига кўра, ҳуқуқ-тартибот идоралари ҳали Жамол Холбоевни унга кўрсатмаган ва ҳибсга олиш ва ҳибсга олиш тўғрисида қарор қабул қилиш ҳақидаги илтимосларини эътиборсиз қолдирган.

Ўзбекистон Ички ишлар вазирлиги матбуот котиби Шохрух Ғиёсов фақат Жамол Холбоевни ҳибсга олиш «қонунни бузмасдан» амалга оширилгани ҳақида қисқача жавоб бериш билан чекланди.

Ёзувчи Ислом Холбоев ўғлининг ҳибсга олинишини Ўзбекистондаги қамоқхоналардаги қийноқлар ва амалдаги режим томонидан содир этилган қонунбузарликлар ҳақида ёзган китобининг Туркияда чиқиши билан боғлайди.

60 ёшли ёзувчи ва собиқ мухолифат фаоли Ислом Холбоевнинг айтишича, у билан Туркияда яшаган 32 ёшли ўғли Жамол Холбоев Тошкентда «асоссиз» ҳибсга олинган ва «ноқонуний» ҳибсда сақланмоқда.

Ислом Холбоевнинг айтишича, у 2014 йилда Ўзбекистондан Туркияга кўчиб келган ва кейин тўрт боласини, жумладан ҳибсга олинган ўғли Жамолни оиласи билан бирга олиб кетган.

Холбоевнинг айтишича, Туркияда унинг ўғли Жамол ҳунармандчилик билан шуғулланган ва икки фарзандни тарбиялаган. Август ойи бошида у оиласи билан паспортини ўзгартириш учун Ўзбекистонга борди.

«Туркияга қайтишидан бир кун олдин, 18 август куни, эрталаб соат 6 да, ИИВ терроризмга қарши кураш бошқармаси ходимлари ўғлимни Тошкентнинг Сергели туманида жойлашган ижарага олган квартирасидан олиб кетишди. Ўшандан бери у ҳеч кимга кўрсатилмаган ва адвокатга ўғлим билан учрашишга ҳам рухсат берилмаган. Ўғлим Жамолни ҳибсга олишга рухсат берган суд бор ёки йуқлигини ҳам билмаймиз, — дейди Ислом Холбоев.

Унинг қўшимча қилишича, Ўзбекистон ҳуқуқ -тартибот идоралари Жамол Холбоевнинг ҳибсга олинишининг сабаби ҳақида оилага хабар бермайди ва унинг келгуси тақдири билан боғлиқ барча саволларни жавобсиз қолдиради.

Адвокат Арслан Шаймарданов Ўзбекистон Бош прокуратурасига ариза билан мурожаат қилиб, унда Жамол Холбоевни ҳибсга олиш сабаблари тўғрисида маълумот сўради.

Адвокатнинг сўзларига кўра, Жамол Холбоев ҳеч қандай террорчилик ташкилотига аъзо эмас. Шаймардановнинг айтишича, ҳозирда унинг мижози оиласи томонидан ёлланган адвокат иштирокисиз сўроқ қилинмоқда, бу Ўзбекистон Жиноят-процессуал кодексининг 48-моддасига зиддир.

Республика ИИВ матбуот котиби Шохрух Ғиёсов Жамол Холбоевни ҳибсга олиш «қонунни бузмасдан» амалга оширилганини айтди.

«Бу иш прокуратура назорати остида, ишда қонун бузилиши йуқ. Адвокатга унинг аризаси қонуний кўриб чиқилгандан кейин жавоб берилади”, — деди вазирлик вакили.

Шохрух Ғиёсов таҳририятимизга мухолифат фаолининг ўғлининг ҳибсга олинишининг сабаби ҳақида ма’лумот беришдан бош тортди.

Бу орада Ислом Холбоевнинг даъво қилишича, ўзбек терговчилари ўғли Жамол орқали унга босим ўтказмоқчи.

“Охирги уч кун ичида ўғлим ўз оиласига икки марта қўнғироқ қилди. Қизим у билан биринчи марта гаплашган. Жамол опасига: «Отангга айт, WҳатсАпп ва Телеграм мессенжерларида ҳеч қандай танқид ёзмасин», деди. Кейинги сафар Жамол укаси билан гаплашди. У унга телефон орқали: «Отангга айт, ижтимоий тармоқларга ҳеч нарса ёзмасин», деди. Шунга асосланиб, ўғлим Жамолнинг ҳибсга олиниши менинг фаолиятим билан боғлиқ деб ҳисоблайман ”, — дейди Ислом Холбоев.

Мухолифат фаолининг ўғли қани?

Ҳозирда Жамол Холбоевнинг қаердалиги ва Ўзбекистон ҳуқуқ -тартибот идоралари ундан нимада гумон қилинаётгани ҳозирча номаълум.

Youtube видео порталида жойлаштирилган видеода адвокат Арслан Шаймардановнинг айтишича, дастлаб Холбоев Тошкент шаҳар ИИБ ҳибсхонасига жойлаштирилган. Адвокатнинг таъкидлашича, у 19-августда Москва шаҳар политсия бўлимига борган, бироқ ордерга қарамай, терговчилар ўз мижози билан учрашишга рухсат бермаган.

«Мен бир неча бор ички рақамга қўнғироқ қилганман. Фақат Тергов бўлими бошлиғига этиб келганимдан сўнг, мени тергов изоляторининг бошлиғи билан боғлашди. Аммо у менга Жамол Холбоев билан битта камерада сақланадиган одамларда ковид топилганини ва шунинг учун ҳужайра карантинга олинганини айтди. Агар ҳақиқатан ҳам коронавирус тергов изоляторида топилган бўлса, Холбоев сақланадиган камерани эмас, балки 15-20 камеранинг ҳаммасини ёпиш керак эди. Қамоқхона бошлиғи мени мижозим билан учрашишга рухсат бермай, мени алдади. 19-августдан бери 7 кун ўтди ва менга Холбоев билан учрашишга ҳали рухсат берилмаган. 23 августда мен Бош прокуратура ва Ички ишлар вазирлигига мурожаат қилдим, лекин улар менга ҳали жавоб беришмади”, — дейди адвокат Арслан Шаймарданов видеомурожаатида.

Адвокатнинг айтишича, у тергов изоляторида Жамол Холбоевга такроран босим ўтказилганидан хабардор. Унинг айтишича, мухолифат фаолининг ўғли сўроқ қилиниши Ўзбекистон махсус хизматлари иштирокида бўлган.

Шаймардановнинг адвокатига кўра, Жамол Холбоев ҳибсга олинганидан уч кун ўтгач, суд унга нисбатан эҳтиёт чорасини танлаши керак эди.

«Судда навбатчи адвокат иштирок этган бўлиши мумкин, лекин мен бу ҳақда ҳеч нарса билмайман», — деди Жамол Холбоевнинг адвокати Арслан Шаймарданов ўз видеомурожаатида.

У YouTube-даги видеомурожаатида, шунингдек, Ўзбекистон Бош прокуроридан қонуний фаолият билан шуғулланишига тўсқинлик қилаётган ва ўз мижозини ҳуқуқий ҳимоялашга қарши чоралар кўришни сўраган.

Ўзбекистон расмийларининг репрессиялари

Ислом Холбоев — касби журналист. Ўтган асрнинг 80-йиллари охирида у «Бирлик» мухолифат ҳаракати ва «Эрк» партиясини тузишда қатнашган. Бу ташкилотларнинг бошида таниқли шоир Муҳаммад Солиҳ турган. У 1991 йилда бўлиб ўтган биринчи президентлик сайловларида Ислом Каримовнинг асосий рақиби бўлган.

Ўша пайтдаги президент Каримов режими мухолифатга нисбатан тазйиқларини кучайтиргандан сўнг, Ислом Холбоев сиёсий фаолиятини тўхтатишга ва тадбиркорликни бошлашга мажбур бўлди.

2007 йилда Холбоев ҳибсга олинди ва 7,5 йилга озодликдан маҳрум қилинди, у Ўзбекистон Жиноят кодексининг 168-моддаси («Фирибгарлик») билан айбдор деб топилди. Холбоевнинг айтишича, айблари судда исботланмаганига қарамай, 1,5 йилини панжара ортида ўтказишга тўғри келган.

«Мен ўзимни озод қилиб, ўзбек қамоқхоналарида кўрганларимни ёзишни бошладим. Мен Ислом Каримов қамоқхоналарида қийноқлар ҳақида бешта китоб ёзганман. Яқинда Туркияда менинг «Тузок» романим чиқди. Шундан кейин босим бошланди. Ўзбекистон Давлат хавфсизлик хизмати мени Туркиядан экстрадитсия қилишга уринган. Чунки менинг китобим ҳақиқий воқеаларга асосланган. Мен романимда айтиб ўтган «форма кийган жаллодлар» Ўзбекистонда юқори лавозимларда ишлашни давом эттирмоқдалар. Ишончим комилки, ўғлимнинг Тошкентда ҳибсга олиниши айнан шу китобнинг нашр этилиши билан боғлиқ», — деди Ислом Холбоев.

Инсон ҳуқуқлари ташкилотларига кўра, охирги йилларда Мирзиёев ҳукумати тергов изоляторлари, вақтинча сақлаш ва махсус қамоқхоналарда қийноқларнинг олдини олиш учун бир қатор чора-тадбирларни амалга оширган.

Шунга қарамай, ҳуқуқ ҳимоячиларининг айтишича, Ўзбекистонда ноқонуний ҳибсга олиш ва маҳбусларнинг ҳуқуқлари бузилиши ҳоллари ҳалигача давом этмоқда.

Охирги икки йил мобайнида Ўзбекистон Ички ишлар вазирлиги расмийлари камида уч маҳбуснинг ўлимида айбдор деб топилди.